Wydawca treści
Standard LMN
Pierwsze konkrety standaryzacji LMN pojawiły się w sprawozdaniu zespołu zadanio-wego ds. opracowania zasad przenoszenia informacji pomiędzy planem urządzenia lasu a SILP, powołanego 28 listopada 1996 r. decyzją nr 58 Dyrektora Generalnego LP, gdzie wska-zano na konieczność przejścia na technologię cyfrową w kartografii leśnej.
Już w trakcie eksperymentowania z pierwszymi mapami numerycznymi (zwłaszcza nadleśnictw Brzeziny i Świerklaniec) dało się zauważyć, że konieczne będzie zdefiniowanie zasad ich tworzenia oraz późniejszej eksploatacji. Pierwsze przymiarki w tym kierunku można zaobserwować w opracowaniu zespołu ds. informacji przestrzennej w leśnictwie i Centralnego Banku Danych pod kierownictwem dr. Edwarda Stępnia z SGGW, przy udziale DGLP, wykonanym w okresie od listopada 1996 r. do kwietnia roku 1997 na zlecenie MOŚZNiL, w którym zaproponowano procedury postępowania przy wdrażaniu SIP w resorcie środowiska (projekt, niestety, nie został zrealizowany).
W początkowym okresie wydawało się, że kluczowym elementem standardu będzie oprogramowanie, że wystarczy wybrać jeden z kilku istniejących programów GIS i oprzeć na nim bazę geometryczną Lasów Państwowych. Tak przecież robiono, tworząc mapy Brzezin (ArcInfo), Świerklańca (MapInfo) czy Radymna (EWMAPA). W marcu 1997 r. w DGLP odbyła się prezentacja 10 oprogramowań GIS zakończona analizą ich przydatności do eksploatacji map numerycznych w nadleśnictwach. W rankingu najlepiej wypadło oprogramowanie firmy ESRI – światowego lidera w tej dziedzinie.
Założenia techniczne LMN wprowadzone Zarządzeniem nr 23
W dniu 18 maja 1998 r. Dyrektor Generalny Lasów Państwowych wydał Zarządzenie nr 23 w sprawie wstępnych założeń technicznych dla wykonawców leśnej mapy numerycznej oraz jej ewidencjonowania.
Załącznik nr 1 zawierał kryteria którym powinna podlegać leśna mapa numeryczna tworzona w okresie przed zdefiniowaniem jej docelowego standardu.
Załącznik nr 2 był formularzem zgłoszenia wykonania mapy numerycznej dla jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych, co ułatwiało ewidencjonowanie wykonanych LMN.
Zarządzenie to pozwoliło rozpocząć proces wprowadzania map numerycznych do nadleśnictw na szerszą skalę.
Standard Leśnej Mapy Numerycznej (SLMN) wprowadzony Zarządzeniem nr 74/2001
Niedługo po ukazaniu się zarządzenia 23 rozpoczęły się prace nad docelowym projektem Standardu Leśnej Mapy Numerycznej (SLMN). Ostatecznie został on wydany w formie Zarządzenia nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 23 sierpnia 2001 r. w sprawie zdefiniowania Standardu Leśnej Mapy Numerycznej dla poziomu nadleśnictwa oraz wdrażania systemu informacji przestrzennej (SIP) w nadleśnictwach. Jego treść ulegała kilkakrotnie modyfikacjom, które polegały przede wszystkim na uszczegóławianiu niektórych zapisów i uściślaniu pewnych pojęć.
Najważniejszą cześć SLMN stanowią załączniki do zarządzenia nr 74.
Jest ich dziewięć i noszą następujące tytuły:
– Załącznik nr 1 – Struktura bazy geometrycznej, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 2 – Materiały źródłowe, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 3 – Dane przekazywane, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 4 – Kontrola, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 5 – Legenda, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 6 – Kody, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 7 – Archiwizacja, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 8 – Aktualizacja, (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
– Załącznik nr 9 – Eksploatacja. (tu link do opisu załącznika – treść poniżej w szarym polu)
Załącznik nr 1 – Struktura bazy geometrycznej
Załącznik zawiera szczegółowy opis formatu i struktury warstw tworzących bazę geometryczną SIP nadleśnictwa. Wyróżnia dwa zasadnicze rodzaje warstw: podstawowe i pochodne. Warstwy podstawowe zostały podzielone na warstwy obligatoryjne i fakultatywne. Te pierwsze mają ściśle określoną w SLMN strukturę, zakres informacyjny, procedury tworzenia, kontroli i aktualizacji. Warstwy fakultatywne SLMN dzieli na warstwy o określonej strukturze, zdefiniowanej w SLMN, oraz na warstwy fakultatywne o niestandardowej strukturze. Decyzję o utworzeniu warstw fakultatywnych podejmuje nadleśnictwo. Decyduje ono również o strukturze i zakresie informacyjnym warstw fakultatywnych o niestandardowej strukturze.
Lista atrybutów warstw podstawowych została zredukowana do niezbędnych identyfikatorów. Obiekty o charakterze poligonowym i liniowym przechowywane są w prostym formacie wektorowym ESRI Shapefile. Dane o obiektach o charakterze punktowym zostały w całości zapisane w bazie SILP.
Warstwy podstawowe pozwalają na generowanie tzw. warstw pochodnych. Powstają one z warstw obligatoryjnych i warstw fakultatywnych o określonej strukturze. Do ich utworzenia służy aplikacja do aktualizacji mapy numerycznej o nazwie Aktualizator LMN. Podstawową funkcją warstw pochodnych jest udostępnienie informacji zawartych w geometrycznej bazie danych dla oprogramowania użytkowego w nadleśnictwie. Aktualność i poprawność warstw pochodnych wynika z aktualności i poprawności warstw podstawowych.
Załącznik nr 2 – Materiały źródłowe
Załącznik ten precyzuje zakres materiałów, które należy dostarczyć wykonawcy bazy danych systemu informacji przestrzennej. Materiały dotyczą dwóch zakresów przedmiotowych. Pierwszy, związany ściśle z ewidencją gruntów i budynków, to tzw. podkład geodezyjny. Drugi, dotyczący warunków, w jakich nadleśnictwo prowadzi gospodarkę leśną, to tzw. podkład urządzeniowy.
Zgodnie z treścią załącznika, obowiązkowe jest wykorzystanie – jako źródła tworzenia SIP dla nadleśnictwa – istniejących numerycznych map ewidencyjnych, stanowiących zasób poszczególnych jednostek samorządowych bądź nadleśnictw. W wypadku braku dokumentacji numerycznej dopuszcza się wykorzystanie pierworysów map gospodarczych oraz współrzędnych punktów załamań granicy ewidencyjnej.
Podkład urządzeniowy stanowią przede wszystkim mapy tematyczne na podkładzie map topograficznych i map leśnych oraz warstwy informacyjne dotyczące m.in.: zasięgu terytorialnego działania nadleśnictwa, granic krain i dzielnic przyrodniczo-leśnych, obiektów o charakterze liniowym mających znaczenie dla gospodarki leśnej, zagospodarowania turystycznego, ochrony przeciwpożarowej, ochrony lasu, ochrony przyrody, nasiennictwa i selekcji, gleb i siedlisk oraz obiektów inwentarzowych.
Fakultatywnie – jako materiały pomocnicze do podkładu urządzeniowego – mogą być również wykorzystane dane do celów numerycznego modelu terenu oraz istniejące materiały fotogrametryczne.
Załącznik nr 3 – Dane przekazywane
Adresatami tego załącznika są wykonawcy SIP dla nadleśnictwa. Określa on format i strukturę danych, podmioty realizujące SIP, które mają obowiązek przekazania do nadleśnictw po zakończeniu prac. Precyzuje, które warstwy muszą być wykonane obligatoryjnie, a które fakultatywnie. Podaje nazwy warstwy oraz plików je tworzących. Definiuje wymiarowość obiektów (punkty, linie, poligony), wchodzących w skład warstw.
Ponadto zapisy tego załącznika informują, że:
– przekazywane przez wykonawcę warstwy muszą być zlokalizowane w układzie PUWG 1992,
– współrzędne obiektów na warstwach powinny być matematycznie zaokrąglone do dwóch miejsc po przecinku,
– przekazywane warstwy geometryczne podlegają procedurom kontrolnym.
Załącznik nr 4 – Kontrola
W tym załączniku określony został tryb i sposób przeprowadzania kontroli danych geometrycznych i opisowych, przekazywanych do nadleśnictwa.
Kontroli dokonuje komisja, powoływana przez dyrektora właściwej dla nadleśnictwa regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Do wykonania kontroli służy aplikacja o nazwie Kontrola LMN. Sprawdzeniu podlegają warstwy określone w SLMN jako „obligatoryjne" i „fakultatywne o określonej strukturze". W wyniku kontroli powstaje raport, który stanowi podstawę odbioru systemu informacji przestrzennej.
Zakres kontroli wykonywanych aplikacją Kontrola LMN obejmuje tzw.:
– kontrole wstępne – dotyczące istnienia plików oraz poprawności ich formatu i struktury;
– kontrole atrybutowe – dotyczące poprawności użytych kodów i spójności danych;
– kontrole geometryczne – dotyczące wymiarowości, poprawności styków, topologicznej poprawności obiektów itp.;
– kontrole geometryczno-atrybutowe – dotyczące relacji przestrzennych obiektów wewnątrz warstw obligatoryjnych i pomiędzy nimi.
Kontroli bez wykorzystania aplikacji kontrolnej podlegają następujące elementy:
– zgodność ilościowa i jakościowa obiektów w porównaniu z przekazanymi materiałami źródłowymi,
– poprawność układu współrzędnych.
Załącznik nr 5 – Legenda
W załączniku tym zdefiniowano legendę dla leśnej mapy numerycznej.
Celem załącznika jest standaryzacja wizualizacji szczegółów map leśnych, zwłaszcza wielkoformatowych map drukowanych.
Załącznik został podzielony na siedem punktów:
– punkt 1 definiuje numerycznie paletę barw w dwóch systemach ich opisywania, tj. RGB i CMYK;
– punkty 2, 3 i 4 przedstawiają zestaw kolorów i deseni, których wykorzystanie jest zalecane przy tworzeniu najistotniejszych dla gospodarki leśnej map tematycznych;
– punkt 5 definiuje grubość linii wykorzystywanych w leśnych mapach numerycznych;
– punkty 6 i 7 definiują zestaw symboli dla obiektów geometrycznych zawartych w słowniku obiektów geometrycznych.
Załącznik nr 6 – Słownik obiektów geometrycznych
Załącznik stanowi zestawienie ponad 460 kodów obiektów geometrycznych.
Nadano mu formę tabeli, która zawiera następujące informacje:
– kod obiektu geometrycznego;
– opis obiektu;
– rodzaj warstwy, na której dany obiekt może się znaleźć (punkty, linie, inne obiekty powierzchniowe);
– skrót opisu obiektu na mapie.
Załącznik nr 7 – Archiwizacja
Załącznik definiuje tryb i zasady wykonywania kopii bezpieczeństwa, archiwizacji, udostępniania i ochrony danych leśnej mapy numerycznej.
Załącznik nr 8 – Aktualizacja
Załącznik wskazuje na konieczność aktualizacji leśnej mapy numerycznej jako elementu SIP. Ważnym zapisem załącznika jest następujące stwierdzenie:
Aktualizacja bazy geometrycznej prowadzona równolegle z aktualizacją bazy opisowej systemu LAS stanowi podstawę prowadzenia stanu posiadania w nadleśnictwie.
Zapis ten oznacza, że SIP w nadleśnictwie powinien być wiarygodnym i aktualnym źródłem danych dotyczących gruntów Skarbu Państwa, będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe.
Załącznik nr 9 – Eksploatacja
W załączniku opisano, w jaki sposób należy zarządzać leśną mapą numeryczną.
Wyznacza on minimalne wymagania sprzętowe, które uznano za konieczne do tego, aby SIP w nadleśnictwie prawidłowo funkcjonował.
Ponadto załącznik określa warunki, jakie powinny spełniać przeglądarki leśnej mapy numerycznej.
Nowy standard
Opisany powyżej Standard LMN był od momentu jego powstania kilkukrotnie aktualizowany. Powyższy opis pokazuje stan na rok 2010.
W miarę postępu technologicznego w środowisku GIS, rewizji niektórych tez wyjściowych przyjętych przy jego tworzeniu, czy też zmieniających się warunków pracy ze standardem w nadleśnictwach, narodziła się konieczność przeredagowania niektórych jego elementów, a w konsekwencji zredagowania prawie nowego SLMN. Złożyły się na to następujące przyczyny:
1. Zmiany w LMN wynikające z procesu centralizacji SILP. Obejmują one m.in.:
– integrację baz SILP i LMN w jednej bazie danych,
– wyodrębnienie z warstw zbiorczych tabel przechowujących dane podzielone tematycznie.
– zdefiniowanie relacji topologicznych pomiędzy obiektami,
– przechowywanie w bazie obiektów powstałych z obiektów podstawowych (wydzielenia, oddziały, użytki, działki itp.),
– uniezależnienie danych ewidencji gruntów i budynków od podziału gospodarczego lasu,
– rezygnację z warstw przechowujących dane źródłowe do budowy numerycznego modelu terenu,
– rezygnację z przechowywania w bazie danych dla nadleśnictwa szczegółowej warstwy szkółki leśnej.
2. Nowelizacja „Instrukcji urządzania lasu":
– konieczność zapewnienia zgodności zapisów w SLMN z nowelizowanym tekstem IUL (definicje obiektów, kartografia),
– dezaktualizacja zapisów (m.in. dotyczących stanowiska operatora LMN).
3. Zakończenie procesu wdrażania LMN:
– aktualny SLMN był pisany na potrzeby tworzenia LMN (struktura danych, materiały źródłowe, komisyjny odbiór, przeglądarka).
Aktualna treść SLMN (Rozdział VII IUL)